Tchórzliwe pragnienie - "Koralina" Neil Gaiman

Strachliwe ze mnie stworzenie – przyznaję uczciwie. Strachliwe tak haniebnie, że na samą myśl o niektórych silnie zakorzenionych, wewnętrznych lękach drętwieje mi skóra i oblewa lodowaty pot, a paznokcie wbijają we wnętrza dłoni. Tym razem nie mam na celu swym wyznaniem wzbudzać litości, lecz zamierzam podnieść rękawicę (może być seledynowa, czemu nie?) i stawić czoła lękom. Jednym z moich noworocznych postanowień było zrzucenie przemoczonej pelerynki tchórza i pierwszym krokiem stał się zwrot do źródeł, a więc nauka od najlepszych. W książkach już nie raz i nie dwa znalazłam odpowiedź na dręczące mnie pytania. Jako wielbicielka światów, wyczarowywanych przez Neila Gaimana uznałam, że najlepszą nauczycielką będzie rezolutna dziewczynka, z którą łączy mnie aż niezdrowy poziom identyfikacji. Chyba domyślacie się, że chodzi o Koralinę, prawda?

Powrót do dobrze znanej opowieści przyniósł jednak coś ponad radosne uniesienie, spowodowane odnalezieniem niemal zapomnianych urzeczeń. Jak to zazwyczaj bywa, ponowna lektura zaowocowała reinterpretacją, a skupienie na ściśle sprecyzowanym zagadnieniu poszerzyło się o kolejne zaskakujące odkrycia, pojawiające się właśnie teraz, kiedy dręczy mnie dojmująca potrzeba rozjaśnień wielu kwestii.  

✩

Wirtuozeria Gaimana polega na tym, że powoływane przez niego światy pociągają swą mieniącą się znaczeniami wielowarstwowością. Autor kształtuje przestrzeń za pomocą przedmiotów tylko pozornie dobrze znanych i złudnie poczciwych, a czytając „Koralinę” można odnieść wrażenie, że rzeczy są tu bohaterami na równi z innymi postaciami. Mieszkaniec nie może ufać swym domowym sprzętom – krzesło, łóżko czy martwa natura nie zachowają swej stałej formy, a płynność kształtu upodabnia je do efemeryd, z którymi styka się dziewczynka, podejmując wyzwanie drugiej matki. Z jednej strony intryguje mnie pamięć pomieszczeń – ślady starych, wysłużonych mebli odciśnięte w kurzu, bezradność sprzętów porzuconych czy niechcianych, a z drugiej przechodniość samych przedmiotów. Pokoje zdają się więc być ramami, scalającymi rzeczywistość. Nie sposób również nie dostrzec znaczącej roli kostiumów – pojętych zarówno jako przebranie (piżamka Koraliny mająca gwarantować jej zwycięstwo*), jak i ciało, które są tylko przechodnią, czysto użytkową formą materializacji koszmaru.

✩

Podążanie za błyskotliwą Koraliną jest atrakcyjne dzięki ciągłemu ruchowi i zmianie scenografii oraz wyrazistości wprowadzonych postaci. Soczyste, momentami przezabawne dialogi pomiędzy nimi, stanowią nie tylko źródło przyjemności, ale zarazem zaszczepiają refleksję nad aktem samego mówienia, nie zaś rozmowy. Mam tu na myśli nie tylko nadwątloną więź pomiędzy światem dorosłych i dzieci, lecz również bezzasadne wrażenie porozumienia między samymi dorosłymi. Pedagogiczność niektórych sposobów rodziców Koraliny na organizację czasu córce skwituję wielomównym milczeniem, świadoma, że tak właśnie funkcjonuje niekiedy współczesny model wychowania ;) 

Panny Spink i Forcible, zagasłe gwiazdy, wciąż pielęgnujące wyblakłe marzenia o latach minionej świetności, zajadają się skamielinami landrynek oraz zakurzonych sukcesów i przeżuwają niedopowiedziane zdania, mgliste projekty i strzępy nieziszczalnych marzeń. Z kolei opętany wizją stworzenia mysiego cyrku pan Bobo przykuwa uwagę cudzoziemską ekscentrycznością, dzieląc się postępami na gruncie swoich zamierzeń. Galerię barwnych postaci ozdabia kocia nonszalancja, której egzystencjalne doświadczenie wytrawnego znawcy życia przybiera wdzięczną formę sardonicznych niekiedy spostrzeżeń.   

✩

Teraz silniej jeszcze wybrzmiały dla mnie sugestywne opisy spowitych mrokiem zakamarków domu i ogrodu, a podziw dla zręcznych porównań i metafor autora nie osłabł. Nieprzenikniona biała ściana mgły, przeczucie niebezpieczeństwa, mające zapach wilgoci i powolności oraz różnego rodzaju przejmujące dźwięki tak bujnie porastają naszą wyobraźnię, ponieważ zestawia się je z codziennymi, lecz pomijanymi zjawiskami. Wydaje mi się, że wspólnota doświadczeń bohaterki i odbiorcy stanowią o całkowitym zniesieniu dystansu między tym duetem.

✩

Śmiała eksploratorka otaczającego świata mnie samą zachwyca swą spostrzegawczością, niekiedy dziecięcą naiwnością, innym razem odważnym zakreślaniem granic własnych upodobań – gwizdanie jako odpędzanie niebezpieczeństw czy niewinna zazdrość programów dla dorosłych, albo sny przypominające przerwaną transmisję telewizyjną idą w parze dla nieustannego zaskoczenia absurdalnością realiów dorosłości. Właściwa dziecku ciekawość świata i chłonięcie go wszelkimi zmysłami miesza się tu z urokiem drobnych pragnień – jak marzenie o seledynowych rękawiczkach, czy zabawie z rodzicami.

Mocno zarysowane jest również pojęcie samotności i miłości – czy to wynaturzonej postaci caritas, ucieleśniane przez groteskową egoistkę, powołującą do istnienia żałosne i niewystarczalne, ponieważ wyziębione zachłannością symuklary, czy właśnie w znudzeniu Koraliny, domagającej się uwagi zapracowanych rodziców.  

✩

Zmiennokształtność i amorficzność świata Koraliny przerażają, a zarazem ukazują nietrwałość naszych własnych lęków i co ważniejsze – pragnień. I właśnie w tym miejscu chciałabym się z Wami podzielić bezbłędnym, uderzającym prawdziwością i rozpaczliwą szczerością wyznaniem samej Koraliny, ciśniętym w geście samoobrony drugiej matce:

"Ja wcale nie chcę wszystkiego, czego pragnę. Nikt tego nie chce. Nie tak naprawdę. Co to za zabawa dostawać wszystko, o czym się marzy tak po prostu? Wtedy to nic nie znaczy. Zupełnie nic." [s. 128]

Czy należy coś dodawać? Wydaje mi się, że należy tylko powściągnąć instynkt chęci posiadania i po prostu wytrwale dążyć do założonych sobie celów, nawet jeżeli po plecach przebiegają stada łasic panicznego lęku. Miernikiem wartości jest trud włożony w jej osiągnięcie – być może to rażący pustką, wyświechtany aksjomat, lecz dla mnie, niezmiernie istotny. Odświeżanie na pierwszy rzut oka kostycznych, a w gruncie rzeczy odrzucanych prawd wydaje mi się cenne o tyle, że może pomóc w zmaganiach ze strachem – czy to wyobrażonym czy realnym.

*Ciekawostka: Nie wiem, czy w Waszych egzemplarzach również występuje różnica w kolorze bucików Koraliny - początkowo dziewczynka zakłada różowe, natomiast, kiedy już zakłada z powrotem swoją piżamką, zdejmuje pomarańczowe buciki. Ot, zagadka. ;) 

Autor: Neil Gaiman
Tytuł: Koralina
Tytuł oryginału: Coralina
Wydawnictwo: MAG
Strony: 169
Ocena: 7/7

✩

A czego Was nauczyła Koralina? A może jakaś inna postać pomogła Wam w walce z własnymi lękami? Podzielcie się, być może i mnie poprowadzi zwycięsko przez las obaw. 


Przesyłam tysiąc mroźnych pocałunków

Karpacka Biel